Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet zarfında insanoğluın nitekim ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini hazırlamak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin huzursına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, mutlak tamam kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanoğluın şekil ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte tüze, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Ahbaplık, insaniyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini hazırlamak maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın hepsidür. Elan geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Sözcük Fehvaı Ahbaplık kelimesi Arabi “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “hak” kelimesinin çoğmehabetli “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Uran Fehvaı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında kök olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf alan kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun kellelıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzer nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık alanında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları çelmek derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden ayrımlı tüze dallarında ayrımlı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasi gözleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun uygulama amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı huzurlamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın saf dokumasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına mütenasip sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de merbutdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir organize şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki ayrımlı anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. şahıs her vakit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek yolunda sabah akşam ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mefhumı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki değer olarak sav konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini deruneren kurallar eksiksizü olarak tüze, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve sömürmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak derunin her vakit adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta huzurmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze valörında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut tüze düzenlerinin namına mütenasip olup olmadığı açısından bir değer ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz huzurlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşfakat uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın amerikan barış zarfında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çalışacaktır.